Wist je dat jaarlijks 1 op de 5 werknemers in Nederland burn-out raakt? Maar liefst 23% van de werknemers geeft aan zich voortdurend gestrest te voelen. Dat zijn flink wat mensen. En misschien denk je nu: Mij overkomt dat niet. Toch is niemand er helemaal veilig voor.
Een burn-out overkomt je niet van de ene op de andere dag. Het is een sluipend proces, net als een vis die ongemerkt een fuik inzwemt.
De vis zwemt rustig rechtdoor, zonder te merken dat de ruimte steeds kleiner wordt. Zelfs als het krapper voelt, blijft hij zwemmen. Totdat hij het einde van de fuik bereikt — vast en zonder uitweg. Terugzwemmen is niet meer vanzelfsprekend en mogelijk.
Zo werkt het ook bij een burn-out. Je merkt klachten, maar je gaat door. Nog even die deadline halen, nog even wat regelen thuis, nog een klusje erbij. Je zegt tegen jezelf: Stel je niet aan. Even doorbijten, dan komt het goed. Net als de vis blijf je rechtdoor zwemmen, zonder te stoppen of om te kijken.
Ironisch genoeg zorgt zelfs een pitbull beter voor zichzelf dan sommige mensen: de pitbull laat op tijd los om te eten, te drinken, te rusten.
Wat is een burn-out eigenlijk?
Er is geen officiële medische diagnose voor burn-out. Huisartsen en bedrijfsartsen werken met richtlijnen en kijken naar de combinatie van klachten.
De meest voorkomende klachten bij burn-out zijn:
- Extreme vermoeidheid en uitputting
- Slaapproblemen
- Prikkelbaarheid of emotionele buien
- Concentratieproblemen
- Verandering in gedrag
- Lichamelijke klachten zoals hoofdpijn, spierpijn of hartkloppingen
Je hoeft ze niet allemaal te hebben. Jouw specifieke klacht kan anders zijn en niet in dit lijstje staan.
Hoe sluipt een burn-out erin?
Een burn-out ontstaat vaak geleidelijk:
- Je krijgt meer werk of er verandert iets op je werk.
- De sfeer is minder prettig of je hebt minder invloed op je taken.
- Thuis is het druk: mantelzorg, zorgen voor kinderen, relatieproblemen.
- Je blijft ‘ja’ zeggen tegen extra klussen, vrijwilligerswerk, sporten, hobby’s.
Langzaam maar zeker gaat je energiebalans scheef. Eerst ben je ’s avonds wat vaker moe. Dan merk je dat je sneller geïrriteerd bent. Je slaapt slechter. Je slaat de lunchpauze over, sport minder, zegt sociale afspraken af.
Je bent in de fuik beland zonder het te merken.
Soms ziet je omgeving het eerder dan jij. Je partner of collega maakt zich zorgen, maar je wuift het weg: Het valt wel mee. Tot je op een dag helemaal leeg bent en zelfs simpele taken niet meer lukken.
De sluipmoordenaar ontmaskerd
Veel mensen denken dat een paar dagen rust of een vakantie het oplost. Maar bij echte uitputting werkt dat niet meer. De energie is structureel op. Je batterij wordt niet meer vanzelf opgeladen.
Wat volgt, is vaak een bezoek aan de huisarts — en dan komt het besef: Ik ben burn-out. Hoe is het zover gekomen?
Wat kun je doen om een burn-out te voorkomen?
Het begint bij bewustwording. Let op de volgende vijf gebieden:
- Lichamelijke signalen: Hoofdpijn, spierpijn, vermoeidheid.
- Emotionele signalen: Sneller huilen, boosheid, angstgevoelens.
- Gedachten: Piekeren, negatieve gedachten, twijfelen aan jezelf.
- Gedrag: Minder sporten, sociale contacten vermijden, fouten maken.
- Relaties: Meer ruzie, afstand nemen, je afsluiten.
Herken je hier iets van bij jezelf of wijst je omgeving je erop? Neem het serieus.
Praktische tips om op tijd om te keren:
- Breng je energiebalans in kaart: Welke activiteiten kosten je energie? Welke geven je energie?
- Durf te schrappen: Niet alles hoeft nu of door jou gedaan te worden. Laat los wat niet per se vandaag moet.
- Leer van anderen: Hoe lossen collega’s of vrienden dit op? Vraag om hulp of tips.
- Plan herstelmomenten: Neem bewust pauzes, zelfs als je denkt dat je geen tijd hebt.
- Zet kleine stappen: Grote veranderingen beginnen met kleine keuzes. Bijvoorbeeld: iedere dag vijf minuten ademhalen zonder afleiding.
Blijf niet zwemmen richting het einde van de fuik. Het is nooit te laat om om te keren.
“Als je goed kijkt naar jouw belasting én naar het opladen van je batterij, kun je op tijd ingrijpen en weer vrijuit zwemmen.”
Flow-Wolf
Irma Wolf
Mr. In de rechten gespecialiseerd in het Arbeidsrecht
Psychosociaal therapeut
www.uitjeburn-out.nl
